Nội tôi chỉ hốt chừng một nắm mủ trôm đã khô cứng cho vào trong ca chứa chừng hai lít nước, cộng thêm một ít hột é, với vài trái lừ ư. Để đó chừng vài giờ chờ cho tất cả đều nở đầy... Do nhà ở ngay chợ nên chỉ vài xu đường phèn là cả gia đình tôi có ngay ca nước mát bự chảng cho suốt buổi trưa hè nóng bức...

Ngày trước, tôi không nhớ rõ năm nào, chỉ áng chừng khoảng năm 1967 hoặc 1968 và tôi cũng chừng 7-8 tuổi gì đó và lần đầu tiên chị em tôi được uống ly nước do Nội tôi làm từ mủ cây trôm của một người bà con từ Mỹ Hội (nay thuộc xã Nhơn Mỹ, Kế Sách) đem ra cho. Tôi không rõ do tính háo ăn của con nít hay vì nước trôm quá ngon mà mấy chị em giành nhau chí chóe đến nổi Ba tôi phải dùng đến chiếc roi tre “can thiệp”. Những năm kế tiếp, mỗi khi đến mùa hè là Nội tôi căn dặn người bà con ấy cứ đem mủ trôm ra - bao nhiêu Nội cũng mua hết. Thật ra, khi đó mủ trôm là thức uống bình dân của những người dân quê nên giá cả chẵng là gì, người ta đem cho là chính. Không riêng gia đình tôi mà hầu như những gia đình lân cận tại chợ - nơi gia đình tôi tạm cư, cũng “ghiền” thứ nước uống đó. Những năm đó, cứ sau giờ học, tôi - chân đất, đầu trần cứ “ba chân, bốn cẳng” chạy riết về nhà trong cơn nắng gay gắt đang sắp chuyển sang hè, để được uống ly nước mủ trôm do Nội tôi làm sẵn cho tôi. Thật ra lúc đó, không riêng tôi mà kể cả các chị tôi không hề biết đó là mủ trôm. Và mãi đến sau này, khi chị em tôi khôn lớn cũng chẳng biết cây trôm “hình hài” ra sao. Những ngày nghỉ, tôi hay lẽo đẽo theo coi Nội tôi làm nước trôm và trong tâm trí tôi vẫn còn nhớ in từng khâu “chế biến” đó. Do mủ trôm rất ít, nhà lại đông người và còn phải “chia” cho hàng xóm nên Nội tôi chỉ hốt chừng một nắm mủ trôm đã khô cứng cho vào trong ca chứa chừng hai lít nước, cộng thêm một ít hột é, với vài trái lừ ư. Để đó chừng vài giờ chờ cho tất cả đều nở đầy - nhất là mủ trôm để nở đúng độ mềm phải chờ thật lâu, nên với loại mủ khô cứng quá phải đập cho bể nhỏ ra mới nở nhanh được. Do nhà ở ngay chợ nên chỉ vài xu đường phèn là cả gia đình tôi có ngay ca nước mát bự chảng cho suốt buổi trưa hè nóng bức.

Sau năm 1975, gia đình tôi hồi cư về quê, các chị tôi nghỉ học, còn và các em tôi vẫn ngày ngày đón đò đi học. Hàng ngày, những buổi trưa sau giờ học, anh em tôi ra sau vườn “hái” những mủ cây gòn, mủ cây xây (còn gọi cây còng hay me tây) rồi rửa sạch và làm như Nội tôi nhưng sao chẳng ngon lành gì và hình như “màu mè” của nó sao không giống ly nước mát ngày nào. Mãi đến sau này tôi mới biết mủ trôm màu vàng nhạt, mủ hơi dẻo và nhất là có mùi thơm thoảng nhẹ như mùi dầu chuối, còn mủ gòn, mủ còng “thịt” bở riệu, nhơn nhớt và nhất là “hữu sắc, vô hương”. Chúng tôi “chán” nước mát từ đó. Sau này, tôi về huyện nhận công tác, tôi bắt đầu tìm hiểu về cây trôm nhưng thật không may những cây trôm đã đi vào huyền thoại. Còn chăng là những địa danh nức danh một thời: Đồng Cây Trôm - một cánh đồng giáp ranh An Mỹ, thị trấn Kế Sách (thuộc huyện Kế Sách) và Phú Tâm (thuộc huyện Châu Thành), Chùa Sòm Rong (phường 5, thành phố Sóc Trăng) mà các lão niên nơi đây “phiên dịch” ra “Sòm Rong” là cây trôm (?!).

Mới đây, một anh bạn cũng là dân “viết lách” cho biết “cây trôm Mỹ Hội” ngày xưa của tôi hiện nay vẫn còn sống sừng sững tại đình Mỹ Hội và đang “phục vụ” đám trẻ tại đây như chúng tôi ngày nào. Nghe anh bạn nói mà tôi nức lòng...!!

Nguồn:Monngon